Trump’ın çelik ve alüminyum vergileri: Türkiye’ye etkisi ne olacak?
SEVCAN ERSÖZLÜ/BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA
2024 ticaret bilgilerine nazaran, ABD’nin en büyük çelik tedarikçileri ortasında Kanada (11,2 milyar dolar), Meksika (6,5 milyar dolar), Brezilya (5,1 milyar dolar), Çin (5,1 milyar dolar) ve Tayvan (3,8 milyar dolar) yer alıyor.
En fazla alüminyum ihraç eden ülkeler ise 9,5 milyar dolar ile Kanada, 1,1 milyar dolar ile Meksika, 686,2 milyon dolar ile Güney Kore, 643,7 milyon dolar ile Çin ve 507,7 milyon dolar ile Tayvan olarak sıralanıyor.
Türkiye özelinde ise, Trump’ın birinci başkanlık devrinde alınan karar doğrultusunda, Mart 2018’de Türkiye’den ABD’ye yapılan çelik ithalatına halihazırda yüzde 25’lik gümrük vergisi uygulanmaya başlanmıştı. 2017’de Türkiye’nin ABD’ye çelik ihracatı 1,1 milyar doları bulurken, bu sayı Türkiye’nin toplam çelik ihracatının yüzde 11,5’ine, toplam ihracatının ise yüzde 0,7’sine denk geliyordu.
Türkiye’nin çelik ve alüminyum piyasasındaki yeri
2024’ün birinci sekiz ayında dünyanın en fazla demir-çelik ithalatı yapan ülkeleri sırasıyla Türkiye (26,2 milyon ton), İtalya (16,1 milyon ton), ABD (16 milyon ton), Çin (15,1 milyon ton), Hindistan (14 milyon ton), Güney Kore (11,9 milyon ton), İspanya (9,7 milyon ton), Tayland (9,6 milyon ton) ve Endonezya (8,7 milyon ton) oldu.
Türkiye’nin demir-çelik ithalatında en fazla aldığı eser kümeleri hurda (13,5 milyon ton), yarı mamul (4,2 milyon ton), yassı haddelenmiş çelik (2,9 milyon ton), yassı haddelenmiş alaşımlı çelik (1 milyon ton) ve pik demir (879.098 ton) olarak sıralandı.
Türkiye’nin en büyük demir-çelik tedarikçileri ortasında ise ABD (3,1 milyon ton), Rusya (3 milyon ton) ve Çin (2,3 milyon ton) bulunuyor.
Türkiye’nin çelik üretimi 2024 Ocak-Ekim periyodunda geçen yıla nazaran yüzde 12.4 artış gösterdi. Bunun yurt içindeki nedeni inşaat aktivitesinin sarsıntı sonrasında sürat kazan¬ması ve kentsel dönüşüm çalışmaları oldu. Çelik ihracatında da 2024’te artış kaydedildi. Jeopolitik nedenlerle Çin’den Avrupa’ya ithalatın kıymetli hale gelmesi Avrupa’nın Türk çeliğine talebini artırdı.
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği’nden açıklama
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, Trump’ın açıkladığı yeni gümrük vergisinin Türkiye açısından halihazırda yürürlükte olduğunu vurgulayarak şu değerlendirmede bulundu:
“ABD, Türkiye’ye karşı 2018 yılından bu yana yüzde 25 oranında gümrük vergisi uyguluyor. Hasebiyle, Trump’ın duyurduğu vergi artışı Türkiye için yeni bir durum teşkil etmiyor. Ancak, Avrupa Birliği (AB), İngiltere, Kanada, Meksika, Brezilya, Güney Kore ve Japonya üzere ülkeler için bu verginin kaldırılmış olduğu göz önüne alındığında, Türkiye’ye yönelik bir muafiyet sağlanması uzun müddettir talep ediliyordu.”
Yayan ayrıyeten, Türkiye ile ABD ortasındaki dış ticaret istikrarının uzun yıllardır korunduğuna dikkat çekerek şunları ekledi:
“ABD’nin Çin ve öteki ülkelerle olan ticaret açıkları Türkiye için geçerli değil. Türkiye, geçmişte ABD’ye karşı ticaret açığı veren bir ülke iken, son devirde bu istikrar sağlanmış durumda. Hem Trump hem de Biden idareleri ile üzerinde mutabık kalınan 100 milyar dolarlık dış ticaret amacının hala geçerliliğini koruduğu düşünüldüğünde, Türkiye’ye ek vergi yükü getirilmesi yerine, mevcut vergilerin hafifletilmesi daha rasyonel olacaktır.”
Türkiye’den ABD’ye yapılan çelik ihracatının müdafaa önlemi öncesinde 2,5 milyon ton düzeyinde olduğunu hatırlatan Yayan, bu sayının 287 bin tona kadar gerilediğini belirterek dal üzerindeki yüklerin daha da artırılmaması gerektiğinin altını çizdi.
Cet Yatırım’dan kıymetlendirme
Ata Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Cemal Demirtaş, ABD’nin yeni tarife kararlarının en çok Kanada, Meksika, Brezilya ve Avrupa Birliği ülkelerini etkileyeceğini belirtirken, Türkiye’ye olan tesirinin sonlu kalacağını tabir etti.
Demirtaş “Türkiye’nin ABD ile ticareti görece sonlu ve ithalat-ihracat büyüklükleri birbirine yakın. Türkiye’de demir çelik eserlerinin büyük bir kısmı için zati yüzde 25 gümrük vergisi uygulanıyor. Hasebiyle, bu vergilerin üzerine ek bir artış gelmedikçe, Türkiye çelik bölümüne olumsuz tesirinin hayli sonlu kalacağını ve hatta rekabet gücünü olumlu etkileyebileceğini düşünüyoruz.” değerlendirmesini yaptı.
Demirtaş, yeni vergi düzenlemesinin hangi gümrük tarife istatistik konumu (GTİP) numaralı eserleri kapsayacağına dair ayrıntıların şimdi netleşmediğini belirterek, “Bazı eserler için istisnalar sağlanabilir. Bu nedenle, vergilerin tesirlerini lakin ayrıntılar netleştiğinde daha sağlıklı bir biçimde tahlil edebiliriz” açıklamasında bulundu.
Global üretim ve tüketim dinamikleri nasıl şekilleniyor?
Çelik kesiminde 2022 yılının ortalarında başlayan talep daralması hala devam ediyor. Rusya-Ukrayna savaşı, artan jeopolitik belirsizlikler, global imalat endüstrisindeki yavaşlama, Avrupa’daki otomotiv kesimindeki gerileme ve Çin’de inşaat bölümünün içinde bulunduğu zayıf görünüm, çelik talebi üzerinde baskı oluşturmaya devam ediyor. OECD datalarına nazaran, 2024 yılının birinci sekiz ayında global çelik tüketimi yüzde 5 oranında azaldı. Global talebin %51’i Çin tarafından karşılanırken, Hindistan yüzde 7,5, ABD yüzde 5,1 ve Türkiye yüzde 2,1 ile pazardaki kıymetli aktörler ortasında yer alıyor.
Öte yandan, çelik talebindeki düşüşe karşın global üretim kapasitesi artış göstermeye devam ediyor. Çin, dünya çelik üretiminin yüzde 54’ünü gerçekleştirerek sektörün açık ara lideri konumunda. Hindistan yüzde 7,4 ile ikinci, Japonya ise yüzde 4,6 ile üçüncü sırada yer alıyor. Türkiye ise yüzde 1,7’lik hisse ile dünyanın sekizinci en büyük çelik üreticisi pozisyonunda bulunuyor. OECD’ye nazaran, global üretim kapasitesindeki en süratli artış Asya’da gerçekleşiyor. Bilhassa Çin’in, batılı ülkelerin uyguladığı ek vergilerden kaçınmak için Asya’daki farklı ülkelere yatırım yapması, bu kapasite artışının en önemli nedenlerinden biri olarak gösteriliyor.
OECD’nin Kasım 2024’te yayımladığı kıymetlendirme raporuna nazaran, global çelik üretim kapasitesinin yıl sonunda 50 milyon ton artarak 2.482 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu artış, 2013’ten bu yana görülen en yüksek düzey olarak dikkat çekiyor. Kapasite fazlası ise 573 milyon tona çıkarken, 2025-2027 devrinde üretim kapasitesine 146 milyon tonluk eklenme ile bu fazlanın daha da büyümesi bekleniyor.
