Narbay: 2024’teki kayıplarda dünyadan ayrıştık

TGSD Başkanı Narbay, “Pandeminin başladığı 2020 yılında ertelenen alışverişler, 2021 ve 2022 yıllarında merkez bankaları tarafından uygulanan genişletici siyasetler sayesinde dünya ticaretinde çok süratli bir büyüme yaşandı. Bu süreçte hem dünya hem de Türk hazır giysi ihracatı tarihinin en yüksek sayılarına ulaştı. Lakin artan enflasyon ve likiditenin denetim altına alınması emeliyle merkez bankalarının 2023’te başlattığı faiz artırımları ve likiditenin azaltılması istikametindeki daraltıcı siyasetler sonucunda, 2023’te dünya hazır giysi ve Türk hazır giysi ihracatı paralel bir biçimde yüzde 9 daraldı. 2024’te ise dünya hazır giysi ihracatında yaşanan yüzde 2’lik daralmaya karşılık, Türk hazır giysi ihracatında yüzde 6,9’luk bir küçülme kelam konusu oldu. Bu durum, Türk hazır giysi bölümünün rakiplerinden negatif olarak ayrıştığını gösteriyor” dedi.

“2 yıldaki üretim kaybımız 4,6 milyar dolar”

Narbay, 2024’teki daralmanın 1,3 milyar dolara tekabül ettiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu; “Yaptığımız tahlile nazaran kaybın yüzde 29’u küresel resesyondan, yüzde 46’sı Rusya, Ukrayna ve İsrail pazarları yani savaş bölgelerindeki kayıptan, yüzde 25’i ise rekabetçiliğimizi kaybetmemizden kaynaklandı. İhracattaki daralmanın yanı sıra 2022 yılında 2,7 milyar dolar olan hazır giysi ithalatı da 2024 yılı sonunda 4 milyar dolar düzeyine yükseldi. Bu durum, uygulanan siyasetlerin ihracatta rekabet gücünü azaltırken ithalatı artırdığını açıkça gösteriyor.”

Narbay, 2022-2024 yılları ortasında hazır giysi ihracatında toplam 3,3 milyar dolar kayıp yaşandığına, bu kayıplara ek olarak, hazır giysi ithalatının 1,3 milyar dolar artış göstermesiyle birlikte hazır giysi üretimindeki toplam kaybın 4,6 milyar dolara ulaştığına, kayıtlı istihdamda da 146 bin kişilik bir azalma olduğuna dikkat çekerek, “Bu üretim kaybını dokuma bölümü ile birlikte değerlendirdiğimizde, son iki yılda dokumacılık ve hazır giysi bölümlerinde toplam 290 bin kişilik bir istihdam kaybı yaşandı” açıklamasında bulundu.

“Alıcılar maliyet farkını ödemek istemiyor”

Türk hazır giysi kesiminin dünyanın altıncı, Avrupa’nın ise üçüncü büyük tedarikçisi olmasının yanı sıra dokuma bölümü ile birlikte Çin’den sonraki ikinci en büyük tedarik zinciri olduğunu belirten Narbay şöyle devam etti; “Dünya hazır giysi ticaretinden aldığımız yüzde 3,48 hisse ve yaşanan kayıplara karşın yarattığımız 590 bin kişilik istihdam ile Türkiye’nin en kıymetli sanayilerinden biriyiz. Gerek eser çeşitliliğimiz gerekse know-how, tasarım, kalite, sürat ve lojistik avantajlarımız sayesinde her vakit küresel alıcıların portföylerinde bulunuyoruz. Hatta küresel alıcılar, rakip ülkelere nazaran yüzde 20-25 oranında daha fazla ödeme yapmaya da hazır. Fakat son iki yılda yüksek enflasyon ve baskılanan kur siyasetleri nedeniyle ülkemize mahsus şartlar oluştu. Bu nedenle alıcılar da tolere edebileceklerinden çok daha yüksek olan maliyet farkını ödemek istemiyor.”

Ham unsur fiyatlarının tüm sanayilerde dünya borsaları tarafından belirlendiğini, münasebetiyle maliyette rekabetçiliğin; personellik, işletme sarfiyatları, güç, finansman maliyetleri üzere TL bazlı kalemlerin döviz kuruna çevrimi ile elde edilen döviz bazlı maliyet üzerinden belirlediğini belirten Narbay, “TGSD olarak çıkardığımız rekabet modellemesi ile de ülkemizin Uzak Doğu ve Kuzey Afrikalı rakipleri ile ortasındaki farkı ortaya koyduk. Buna nazaran 2024’te kilogram başına 15,2 dolara sattığımız bir eserde yükselen üretim ve finansman maliyetlerimiz nedeniyle Asya’daki rakiplerimizden yüzde 61, Kuzey Afrika’dakilerden ise yüzde 46 daha değerli hale geldik. Bunun sonucunda dünya genelindeki pazar kaybımızın yanı sıra en büyük ve klasik pazarımız olan AB’deki pazar hissemiz da yüzde 5,6’dan yüzde 5,1’e düştü” diye konuştu.

“Kur ve faiz dayanağı sağlanırsa yine su üstüne çıkabiliriz”

Narbay, “2022-2024 periyodunda kur sepeti yüzde 101, enflasyon yüzde 138, işgücü maliyetleri ise yüzde 249 oranında arttı. Maliyetlerinin yüzde 60’ı TL’ye bağlı girdilerden oluşan bir sanayinin, mevcut siyasetlerle rekabetçi olması mümkün değil” diyerek şöyle devam etti; “Sektördeki firmalar 2024’te ihracatı sürdürebilmek için sermayelerini eritme değerine, kâr etmeden hatta ziyanına satış yaparak üretimlerini devam ettirdi.

Yaptığımız başka bir modellemeye nazaran 2023’te yıllık vergi öncesi kârı ortalama yüzde 5,6 olan bir firma, 2024’te ihracat sayısını korumuş olsa bile yılı yüzde -5,1 yani ziyanla tamamladı. OVP’deki parametreler ile yaptığımız tahlile nazaran ise birebir firma 2025’i de tekrar ziyan ederek yüzde -4,5 ile tamamlayabilecek. Modelimiz bu yılın ikinci yarısında bir toparlanmayı işaret etse de birinci altı ayda yüzde -7,9 olarak gerçekleşeceğini öngöreceğimiz ziyan, ikinci yarıda yüzde -1,3’e gelse de yıl ortalaması tekrar yüksek olacak.”

“Fırsatları yakalayabilmek için üretim gücümüzü korumalıyız”

Hazır giysi dalının önündeki kıymetli fırsatlara dikkat çeken Narbay, şunları söyledi; “Trump’ın Çin’e karşı uygulayacağı siyasetler, Asya-Pasifik çizgisinde jeopolitik riskleri artırarak Avrupa ve ABD’li alıcıların tedarik güvenliği siyasetlerini gözden geçirmelerine ve daha inançlı üretim havzalarına yönelmelerine neden olacak. Bu durum, Çin’den sonra en büyük dikey entegrasyona sahip olan ülkemize olumlu yansıyacaktır. Ayrıyeten, Çin’den sonraki en büyük ihracatçılar olan Bangladeş ve Vietnam’ın tedarik zincirlerinin büyük ölçüde Çin’e bağlı olması da bizim için bir avantaj. İkinci fırsat, Hudutta Karbon Düzenleme Mekanizması’nın birkaç yıl içerisinde hazır giysi ve dokumacılığı de kapsayacak olması. Bu düzenleme ve beraberindeki regülasyonlara hazırlanmak, pazarda tercih edilebilirliğimizi artıracak. Öte yandan bu düzenlemeler, Avrupalı alıcıları sorumlu tedarik, stok yükümlülükleri, tam döngüsellik sağlanması ve eser pasaportu üzere bir dizi regülasyona ahenk sağlamaya zorlayacak. Bu durum da Avrupa’ya en yakın ve en büyük üretici olan Türkiye için değerli fırsatlar sunuyor. Son olarak, Rusya-Ukrayna savaşının sona ermesi ve Orta Doğu’da barışın tesis edilmesi halinde, bu pazarlarda kaybettiğimiz ihracatı geri kazanabiliriz. Fakat kapımıza kadar gelen bu fırsatları değerlendirebilmemiz için üretim gücümüzü müdafaamızı, öz kaynaklarımızı güçlendirmemizi ve rekabet gücünü geri kazanmamızı sağlayacak dayanaklara gereksinimimiz var. Bunlar sağlandığı takdirde, bölümdeki düzgünleşme sadece ihracatla hudutlu kalmayacak; istihdam tekrar artarken ithalat da düşecektir.”

Bu yıl dünya hazır giysi ticaretinde bir daralma beklenmediğini belirten Narbay, Türkiye’de ise kur siyasetleri ya da ihracatçı için destekleme düzenekleri çalıştırılmadığı ve pazarlarımızda bir düzelme yaşanmadığı takdirde yılı 17,5 milyar dolar düzeyinde bitirmeyi öngördüklerini açıkladı. Bu da yaklaşık yüzde 2,2 civarında bir düşüş manasına geliyor.

Dr. Ümit Özüren: “Birim fiyatını artırmanın tek yolu markalı ihracat”Türk hazır giysi kesiminin son 40 yılın en kuvvetli devrinden geçmesine karşın dünya hazır giysi ticaretinden aldığı hissesi yüzde 3,48 düzeyinde tutmayı başardığını söyleyen TGSD Lideri Dr. Ümit Özüren ise “Ülkemizin dünya ticaretinden aldığı yüzde 1,08’lik hisseyle karşılaştırıldığında dalımızın yüzde 3,48 hisse almasının ehemmiyeti bir sefer daha ortaya çıkıyor. Öte yandan 2024’te dalımızın ihracat ünite fiyatı kilogram başına 15,2 dolar oldu.

Mücevher ve savunma sanayiinden sonra en yüksek pahaya sahip üçüncü kesimiz. Pazardaki yüksek fiyat rekabetinden ötürü bu kıymetin üzerine çıkmak kolay değil. Fiyatı artırmanın tek yolu markalı ihracat. O denli ki toptan satış yapan bir marka, eser pahasını 2-2,5 katına çıkarabiliyor. Perakende yahut e-ticaret kanallarında yapılan markalı satışlarda ise ortalama ünite satış pahası 80-100 dolar düzeylerine ulaşıyor. Bu da lakin firmaların inovasyon, tasarım, markalaşma ve dijital dönüşüm süreçlerine yatırım yapması, izlenebilirlik, şeffaflık, ESG kriterleri üzere süreçlere daha fazla ahenk sağlamasıyla mümkün. Biz de TGSD olarak, bölümümüzün uzun vadeli amaçlarını şekillendirecek Ufuk 2040 Stratejik Planı’nın hazırlanması için çalışıyoruz. Ayrıyeten kesim içindeki kurumsallaşma, sürdürülebilirlik ve inovasyon üzere alanlarda rehberlik sağlayacak bir çevrim içi bilgi platformu olarak tasarladığımız TGSD Gelişim Akademisi’ni de bu yıl içinde hayata geçirmeyi planlıyoruz” dedi.

Hazır giysi dalının beklenti ve talepleri özetle şöyle;

Döviz kuru enflasyonla paralel hareket etmeli ve gerçek kıymetine getirilmeli ya da ihracatçılara yaptıkları net ihracatın yüzde 10’u kadar döviz dönüşüm dayanağı verilmeli.

Eriyen işletme sermayeleri, referans faizin yarısı kadar değişken faiz oranıyla ve uzun vadeli kredilerle tamamlanmalı, reeskont kredilerinde faizin tahsilatı periyot sonunda yapılmalı.

Emek ağır dallardaki KOBİ’lere verilen çalışan başı 2.500 TL takviye, ölçek gözetmeksizin tüm firmalara verilmeli. Bölgesel taban fiyat için çalışma yapılmalı ya da taban fiyat için verilen dayanaklar bölgesel gelişmişliğe nazaran düzenlenmeli.

Eximbank kredi dayanakları 2018’de olduğu üzere toplam ihracat bedelinin yüzde 16’sı düzeyine çıkartılmalı, vadeler uzatılmalı, ihracatçının limitleri KGF ve öbür düzenlemeler ile yükseltilmeli.

Avrupa Yeşil Mutabakatı’na ahengin sağlanması için sanayicilerin yapacakları GES yatırımlarına ruhsat almalarının önündeki meseleler çözülmeli.

İşletmelerin ölçeklerini büyütmeye teşvik edecek yeni teşvik düzenekleri oluşturulmalı.

Çevrim içi kanallardan etraf ülkelere satış yapılabilmesi için mikro ihracat ve KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı; gümrükleme, nakliye maliyetlerini düşürecek düzenlemeler yapılmalı.

EYT ile kaybedilen know how ve iş gücünün işletmelere dönüşünü sağlayacak takviyeler verilmeli, kayıt dışılığı önlemek için emekli çalışanlardan SGK primi alınmamalı.

Kadınların iş gücüne iştiraklerinin sağlanması için eşi toplumsal güvenlik sistemine dahil olan ve çalışma hayatında olmayanların bayanların SGK primleri 3 yıl boyunca alınmamalı.

Kadınların iş gücüne iştiraklerinin sağlanması için mahallî idarelerin ve bakanlıkların her semte, mahalleye kreş yatırımlarını muhtaçlığa uygun halde yapması sağlanmalı.