Başlıktaki sorunun sahibi biz değiliz.

Son devirde kırmızı et fiyatlarına yönelik tartışmalar, arzda daralma ve maliyetlerde artış ekseni ile spekülasyon etrafında dönüp duruyor.

Her kesim mevzuyu kendi penceresinden kıymetlendiriyor.

Biz de bölümün paydaşlarına kelam hakkı vererek mevzuyu izah etmelerini istiyoruz.

Kararı da bu satırları okuyan okuyucularımıza ya da bizleri ekrandan takip eden izleyicilerimize bırakıyoruz.

Ulusal Kırmızı Et Konseyi (UKON) Başkanı Ahmet Hacıince, geçen Salı günü bize “Ramazan ayı öncesi kırmızı et bölümünde durum” başlığı ile bir kıymetlendirme gönderdi.

Ramazan ayının gelmesi ile birlikte yükselen kırmızı et fiyatlarının medyanın gündeminde kendine değerli bir yer bulduğunu kaydeden Ahmet Hacıince, “Özellikle son bir ay içerisindeki fiyat artış oranının yüksekliği ve kırmızı et fiyatlarının vatandaşın alım gücünün üzerinde olduğu halinde haberler yayınlanıyor. Dalın bir temsilcisi olarak bu bahiste bir kıymetlendirme yapmayı ve

kamuoyunu bilgilendirmeyi gerekli gördük” diyor.

HAKLI MI HAKSIZ MI?

Hacıince, öncelikle şu soruya yanıt bulmanın gerekli olduğuna işaret ediyor: “Kırmızı

et üzerinden haksız bir kar kelam konusu mu?”

Konuyu tahlil etmeden bu soruya yanıt vermenin yanlışsız olmayacağını söz eden Hacıince, Türkiye’de kırmızı et tüketiminin yüzde 75’inin sığır eti olması nedeniyle, mevzuyu bilhassa sığır

eti üzerinden tahlil etmenin gerçek olacağını savunuyor.

UKON’un resmi sayılarına nazaran; Şubat 2023’ün son haftasında karkas sığır eti fiyatının 175,68 TL/kg olduğunu kaydeden Hacıince, 2024 yılının birebir periyodunda karkas sığır eti fiyatının

yüzde 85’lik bir artışla 324,98 TL/kg düzeyine yükseldiğini söylüyor.

Yıllık fiyat artış oranına bakıldığında karkas sığır eti fiyat artışının yıllık enflasyon ve öbür gıda

maddelerindeki artış oranı ile uyumlu olduğu görüldüğünü lisana getiren Hacıince, “Üzerinde durulması gereken temel nokta, maliyet fiyatı ile satış fiyatı ortasındaki münasebettir. Yayınlamış olduğumuz en son resmi bilgilere nazaran; karkas sığır etinin enflasyondan arındırılmış maliyeti 319 TL/kg iken piyasa satış fiyatı ise 325 TL/kg’dır. Görüleceği üzere karkas sığır etinin satış fiyatı ile maliyet fiyatı çabucak hemen eşit durumda. Bu nedenle, başta sorduğumuz sorunun karşılığı olarak, mevcut

fiyatlarla ilgili olarak rastgele bir haksız çıkardan kelam edemeyeceğimizi açıkça

belirmek isterim” diyor.

ET FİYATLARI YÜKSEK Mİ?

Hacıince, birinci soruya verdiği cevabın akabinde akıllara ikinci olarak sorunun geldiğini belirtiyor: “Et fiyatları yüksek mi?”

Cevabı ise kesin ve net: “Evet… Kırmızı et fiyatları tüketicilerimizin alım gücüne nazaran gerçekten

yüksek. Karkas et fiyatların yüksekliği orta ve düşük gelir düzeyine sahip vatandaşlarımızın et tüketimini olumsuz istikamette etkiliyor. Bu durum bilhassa genç kuşağın beslenmesinde yetersizliğe neden oluyor. Bunun yanında kelam konusu durum, kasap esnafının satışlarının düşmesine, buna bağlı olarak işletme masraflarının az ölçüde satılan eserlerinin üzerine binmesine ve et eserlerinin fiyatlarının daha da yükselmesine sebep oluyor. Karkas et fiyatları arttıkça kasap esnafının tezgâhındaki fiyatlar ile karkas et fiyatı ortasındaki makas daha da açılıyor. Bu da kasap esnafının haksız tenkit almasına ve birçoğunun kepenk kapatmasına neden oluyor.”

SORUNUN TEMELİ NEDİR?

Ahmet Hacıince, bu noktaya nasıl gelindiğine ait bu sefer de şu soruyu soruyor: “Sorunun temeli nedir?”

Bugünkü fiyat yüksekliğinin temel nedenini üretim maliyetinin yüksekliğine bağlayan Hacıince, “Üretim maliyetinin yüksekliğinin altında da beside kullanılacak genç erkek sığır fiyatlarındaki artışlar yatmaktadır. Şöyle ki… 250 kg canlı yükteki besi malzemesi erkek sığırın alış fiyatı Kars’ta 2023 yılı Ocak ayında 90 TL/kg iken bu yılın ocak ayında 220 TL/kg’a ulaşarak yüzde 144 arttı. Kelam konusu sayı, Marmara bölgesinde 2023 yılı Ocak ayında 60 TL/kg iken bu yıl ocak ayında 170 TL/kg düzeyine ulaşarak yüzde 183 arttı. Besi malzemesi alım fiyatlarındaki bu çok artış, besi maliyetinin yıllık yüzde 95 artışına neden oldu. Üretim maliyetlerinin bu oranda artışına

rağmen satış fiyatı artışının yüzde 85’te kalması, üreticinin hiç çıkar sağlayamamasına, fiyatlardan tüketici ve kasap esnafının yanında besicinin de memnuniyetsizlik yaşamasına sebep olmaktadır” diyor.

UYARI VE TEKLİF

Sorunun tespitinin akabinde tahlil tekliflerini de sıralayan Hacıince, acilen besi gereci sığır fiyatlarının düşürülmesine yönelik acil hareket planının ortaya konulması gerektiğini söylüyor.

Şu an Et ve Süt Kurumu (ESK) tarafından 2024 yılında ithal edilecek sığır sayısının müracaat eden besicilerin kurulu kapasitesinin yaklaşık yüzde 7’sine denk geldiğini kaydeden Hacıince, “Bu ölçüdeki hayvanın teslimat mühleti ise ESK’nın kontrat yaptığı yüklenicilerin lojistik kapasitesiyle sonlu. Doğacak gecikmeler, piyasada fiyatların daha da yükselmesine sebep olabilir” ikazında bulunuyor.

Kısa, orta ve uzun vadede ise dışa bağımlılığı minimuma indirecek önlemlerin alınmasını öneren Hacıince, “Bunların başında kullanma melezlemesi olarak bilinen süt işletmelerinde bulunan damızlık sığırların dişi damızlık elde etmek için kullanılacakların dışındakilerinin erkek etçi sığır sperması ile tohumlanması, doğum aralığının kısaltılması, mera imkanları yeterli olan bölgelerimizde anaç sürülerin

büyütülmesi ve korunması istikametinde desteklenmesi, buzağı kayıplarının azaltılması tarafında sıhhat önlemlerin alınması ve eğitimlerin yaygınlaştırılması önlemleri birinci akla gelen tekliflerimiz ortasında yer alıyor” diyor.

“Bir mevzuyu bilhassa vurgulamak istiyorum” diyen Hacıince, besilik ithalatı konusunda anlık aç-kapa mantığıyla hareket edilmesine bir son verilmesini istiyor.

Üreticilerin işletmesini hangi kapasitede, nasıl ve ne vakit kullanabileceğini bilemediğini söz eden Hacıince, üreticilerin işletmesi ile ilgili en azından bir yıllık program yapamadığı için, kaba yem ve yem ham hususu tedarikinde hasat dönemini değerlendiremediğini savunuyor.

Üreticilerin, “Daha ucuza ithal hayvan alırım” beklentisiyle besi sığırının ucuz olduğu döküm mevsimini kaçırdığını belirten Hacıince, “Böylelikle üreticiler tüm girdileri en yüksek fiyatlardan temin etmekte ve maliyetlerin yüksekliği kaçınılmaz hale gelmektedir. Hangi iş olursa

olsun, planlanmamış işlerin denetim edilemeyeceği ve denetim edilemeyen işlerin de acı sonuçları olabileceği hayatın bir gerçeğidir” diyor.

UKON Başkanı Ahmet Hacıince’nin dikkat çektiği noktalar özetle bu biçimde…

Yorumu sizlere bakıyoruz…

İrfan Donat

Bloomberg HT Tarım Editörü

idonat@bloomberght.com