Türkiye iktisadının imalat göstergelerinde daralma sinyalleri en berbattan dönülse de devam etti.

İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI, ekimde 45,8’e yükselmekle birlikte eşik kıymet 50’nin altında kalarak faaliyet şartlarında bozulma sinyali vermeye devam etti. Bir evvelki ay endek 44,3 ile salgın yılından bu yana en düşük seviyeyi işaret etmişti.

Sektörün performansı nisan ayından bu yana düşüş eğilimi gösterdi. Kuvvetli piyasa şartlarının sürmesi, talebin zayıf kalmasına ve toplam yeni siparişler ile ihracattaki yavaşlamanın devam etmesine yol açtı.

İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI ekim ayı raporuna nazaran imalat sanayi kesiminin geniş bir kısmı açısından şiddetli faaliyet şartları sürdü. Olumlu gelişmelerin gözlendiği tek bölüm, üretim, yeni siparişler ve istihdamın tekrar büyümeye geçtiği besin eserleri oldu. Girdi maliyetleri genel olarak keskin bir halde artmaya devam etti.

Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en süratli ve emniyetli referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Ekim 2024 devri sonuçları açıklandı. Eşik bedel olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların kesimde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, eylül’de 44,3 olan manşet PMI ekimde 45,8’e yükselmekle birlikte eşik paha 50’nin altında kalarak faaliyet şartlarında bozulma sinyali vermeye devam etti.

Sektörün performansı Nisan ayından bu yana düşüş eğilimi gösterdi. Kuvvetli piyasa şartlarının sürmesi, talebin zayıf kalmasına ve toplam yeni siparişler ile ihracattaki yavaşlamanın devam etmesine yol açtı. Buna bağlı olarak, imalatçılar üretimi üst üste yedinci ay azalttı. Lakin tüm bu göstergelerdeki düşüşler eylül ayına kıyasla hafifledi. Yeni siparişlerdeki sakinliğin tesiriyle istihdam ve satın alma faaliyetlerinde de gerileme kaydedildi. Lakin kimi firmalar, işçi sayılarındaki düşüşe istekli istifaların neden olduğunu bildirdi. Bu ortada girdi stoklarında Mayıs 2020’den bu yana en yüksek oranlı azalma gerçekleşti.

Enflasyonist baskılar, yılın son çeyreğinin başında da hafiflemeye devam etti. Girdi maliyetleri besbelli bir formda arttı, fakat kelam konusu artış yaklaşık bir buçuk yılın en düşük suratında gerçekleşti. Kesin eser fiyatları enflasyonunda da düşüş kaydedildi. Türk lirasındaki zayıflık, maliyet artışının kıymetli bir nedeni olmaya devam etti. Anket iştirakçileri, buğday üzere kimi ham unsur fiyatlarında ve nakliye maliyetlerinde de artış bildirdi.

Son olarak, tedarikçi performansının eylülde son dokuz ayın birinci düzgünleşmesini kaydetmesinin akabinde, ekimde girdi teslimat mühletleri yine artış gösterdi. Lakin datalar, teslimat sürelerindeki uzamanın epey ölçülü seviyede gerçekleştiğine işaret etti.

İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi:
“Üretim, yeni siparişler ve istihdam üzere birçok değerli alt göstergedeki zayıflamanın ekim ayında hafiflemesine karşın, son bilgiler güçlü talep şartlarının Türk imalat kesimini baskılamaya devam ettiğini gösterdi. Firmaların, girdi stoklarını yaklaşık son dört buçuk yılın en yüksek oranında azaltması dikkat çekti. Anketin nispeten olumlu bir sonucu ise enflasyonist baskıların azalmaya devam etmesi ve en azından büyümenin önündeki bu özel mahzurun tesirini azaltması oldu.”

Gıda eserleri hariç tüm bölümlerde üretim azaldı

İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI Ekim ayı raporuna nazaran takip edilen 10 daldan dokuzunda üretim azalırken, bunun tek istisnası besin eserleri oldu. Üretimde en sert yavaşlama ise ağaç ve kağıt eserlerinde kaydedildi. Bu daldaki daralma, Covid-19 pandemisinin 2020’deki birinci dalgasından bu yana en yüksek oranda gerçekleşti.

Benzer formda, yeni siparişlerde de artış kaydeden tek dal besin eserleri olurken en sert düşüş ise giysi ve deri eserlerinde gözlendi.

Eylül’de üç dalın artış kaydetmesiyle nispeten olumlu belirtiler gösteren yeni ihracat siparişleri ekim ayında sırf besin eserlerinde büyüme sergiledi. Elektrikli ve elektronik eserler ile kara ve deniz taşıtları dalları ise ihracatta yine yavaşlamaya geçti.

İmalatçılar, iş yükündeki hafifleme nedeniyle, dördüncü çeyreğe girilirken ekseriyetle işçi sayılarını azaltma yoluna gitti. Yalnızca besin eserleri ile kimyasal, plastik ve kauçuk kesimleri istihdamını artırırken, en keskin düşüş dokuma bölümünde kaydedildi. Kara ve deniz taşıtları dalında ise anket geçmişinin en sert istihdam azalışı gerçekleşti.

Ekim ayında girdi maliyetlerindeki artışlar, izlenen 10 daldan altısında ivme kaybetmesine karşın yüksek düzeylerde seyretti. Girdi fiyatlarında en süratli yükseliş besin eserlerinde görülürken, en yavaş artış ise kimyasal, plastik ve kauçuk dalında kaydedildi.

Metalik olmayan mineral eserler bölümünde, talebi canlandırmaya yönelik gayretlerin tesiriyle en son eser fiyatları yaklaşık dört buçuk yıldır birinci sefer düşüş gösterdi. Öteki kesimlerin satış fiyatlarında ise genelde ölçülü artışlar gözlendi. Lakin, son altı ayın en yüksek enflasyonunu kaydeden besin eserleri başta olmak üzere kimi kesimler son eser fiyatlarını bariz formda artırmaya devam etti. Son olarak ekim ayında tedarikçilerin teslimat müddetleri, takip edilen on daldan yalnızca üçünde kısaldı. Eylül’de bu sayı altı olarak gerçekleşmişti.