Almanya’nın gelecek hükümeti yeni bir ekonomi modeline muhtaç
Almanya’nın yeni bir iş modeline muhtaçlığı var. Rusya’dan ucuz doğal gaz ve Çin’e yapılan karlı ihracatlarla beslenen eski ekonomik model bozuldu ve Avrupa’nın en büyük iktisadını sakinlik ve gelecek telaşı içinde bıraktı.
Bu yeni büyüme stratejisini hayata geçirmek, 23 Şubat’ta yani planlanandan yedi ay evvel yapılacak ulusal seçimin akabinde misyona başlayacak hükümet için en büyük zorluk olacak. Eserlerinin kalitesiyle tanınan ülke beş yıldır gerçek bir ekonomik büyüme görmedi.
Almanya’yı endüstriyel güç merkezinden pandemi sonrası geri kalmış bir ülkeye dönüştüren birden fazla etken bir ortaya geldi: çok bürokrasi, vasıflı personel eksikliği, teknolojinin yavaş dağıtımı ve giden koalisyon hükümetinin net bir yönlendirmesinin olmaması bunlardan kimileri. Çin’den artan rekabet ve Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı nedeniyle yüksek güç fiyatları da iktisada yönelik ek darbeler oldu.
Endüstriyel fan üreticisi EBM-Papst’ın CEO’su Klaus Geissdoerfer, “Gerçekten daha fazla şirket ve işletme dostu bir siyasete muhtaçlığımız var. Almanya’da parlak yeteneklerimiz var. Güzel şirketlerimiz var fakat şu anda politik seviyede farkındalığımız yok.” dedi.
Seçim yaklaşırken iş dünyası tenkitleri daha da yükseliyor
Yıllık 2,5 milyar euro (2,6 milyar dolar) geliri ve üç kıtada tesisleri bulunan EBM-Papst, kendisini alanında global başkan olarak tanımlıyor. Şirket geçen yıl “özellikle Almanya’da düşünce çektiğini” ve iç pazarında yüzde 4,1’lik bir gelir düşüşü yaşadığını bildirdi.
Geissdoerfer, EBM-Papst’ın ısıtma teknolojisi kısmının, mülk sahiplerini gazlı fırınlarını daha az kirleten elektrikli ısı pompalarıyla değiştirmeye yönelik beceriksizce yönetilen bir gayret nedeniyle satışlarının yüzde 18,7’sini kaybettiğini söyledi.
Şansölye Olaf Scholz’un üç partili koalisyonu tarafından öne sürülen Bina Güç Yasası gereklilikleri o kadar baş karıştırıcıydı ki, beşerler ısıtma sistemlerindeki yükseltmeleri ertelediler yahut yasa yürürlüğe girmeden evvel yeni gazlı aygıtlar satın almak için tez ettiler, dedi. Bu, EBM-Papst’ın ürettiği ultra sessiz ısı pompası fanlarına olan talebi azalttı. Geissdoerfer “Ve herkes ‘Eğer yapmam gerekmiyorsa, beklemem daha iyi’ dedi.” sözlerini kullandı.
Geissdoerfer, kesimde duyulan bir şikayette bulundu: Almanya’nın bürokrasisi çok. Kamu ve özel kuruluşların güç kullanımını azaltarak iklim değişikliğiyle uğraş etmesini gerektiren 2023 tarihli bir yasa, EBM-Papst’ın çalışanlarına şirketin ahenk sağlamak için neler yaptığını detaylı olarak bildirmesini mecburî kılıyor, dedi.
CEO, “Bu yüzden artık, tedbirleri uygulamak yerine, yazıyorlar ve raporluyorlar,” dedi ve temel işi güç tasarrufu ekipmanı olan bir şirkette dokümantasyon işinin vaktin makûs kullanımı olduğunu ekledi. “Yeni hükümetle bunu çözebileceğimizi sahiden umuyorum, zira şu anda çok fazla.”
Çin ve Rusya ile bağlar Almanya’yı çıkmaza soktu
Yerel meselelerin üstüne, milletlerarası bağlantılar bir darbe daha vurdu. Rusya, Alman hükümetinin Ukrayna’ya savaş vaktinde verdiği takviye nedeniyle ülkenin doğal gaz kaynaklarının birçoklarını kesti. Sanayi için kıymetli bir maliyet olan elektrik fiyatları, ABD ve Çin’dekinden 2,5 kat daha yüksek düzeylere çıktı.
Otomobil üreticileri ve öbür üreticiler için hassas modüller üreten metal sürece firması Mecanindus-Vogelsang Group, Alman tesislerinin kullandığı elektrik için kilovatsaat başına, Kentucky’deki Mt. Sterling ve New Jersey’deki Lakewood’daki ABD tesislerine ödediğinden iki kat fazla ödediğini söylüyor. CEO Ulrich Flatken, bunun 100.000 euro ek maliyet ve “muazzam bir rekabet dezavantajı” manasına geldiğini söyledi ve “Zaten gerçekleşmekte olan sanayisizleşmeyi önlemek için memleketler arası seviyede rekabetçi güç fiyatlarına hemen gereksinimimiz var” dedi.
Bir başka şok ise 2010’lar boyunca Alman üretimi makine ve arabalar için çıkarlı bir pazar misyonu gören Çin’den geldi. Çinli şirketler tıpkı eserleri hükümet sübvansiyonlarıyla desteklemeye başlayınca Alman ihracatı ziyan gördü.
Almanya iktisadı son iki yılda daraldı. İktisat 2024’ün sonunda 2019’dakinden yani pandemi öncesinden yalnızca yüzde 0,3 daha büyüktü. Almanya Federal İstatistik Ofisi’ne nazaran, ABD iktisadı birebir devirde yüzde 11,4 büyürken Çin’in iktisadı yüzde 25,8 büyüdü.
Rehavet ve depresyon
Almanya Ekonomi Araştırmaları Enstitüsü başkanı Marcel Fratzscher, Çin’e yapılan ihracatın patlama yaptığı yıllarda rehavet başladı. Alman şirketleri elektrikli otomobillere geçiş üzere teknolojik trendlere gereğince süratli karşılık veremediler, dedi.
Fratzscher, “2010’ların muvaffakiyetinin tadını çıkardılar ve değişmeleri ve ahenk sağlamaları gerektiğini anlamada çok yavaş davrandılar. Ekonomik zahmetler devam ederken, zihinsel depresyon başladı. Şirketler ve vatandaşlar ortasında karamsarlık çok büyük ve bu, şirketlerin yatırım yapmamasının değerli bir açıklaması.” sözlerini kullandı.
Birçok iş yöneticisi ve ekonomist, Almanya’nın bir sonraki hükümetinin, altyapı ve eğitime yönelik kamu harcamalarını artırabilmesi için borç üzerindeki anayasal sonları gevşetmeye çalışması gerektiğini savunuyor. Fratzscher, iktisat üzere siyasi başkanların de yeni iş yapma yollarını benimsemede tökezleyip tökezlemeyeceğini merak ediyor.
Fraztscher, “Geçtiğimiz 75 yıl boyunca, Almanya büyük ölçüde fikir birliği, istikrar odaklı, siyasi sistemde çok sayıda kontrol ve istikrar üzerine inşa edildi ve bu, süratli değişimi çok zorlaştırıyor. Ekonomik dönüşümlerde çok daha süratli olmamız gerektiğini anlamak için zihniyetimizi değiştirmemiz gerekiyor.” açıklamasında bulundu.
Almanya beş yıldır değerli bir ekonomik büyüme görmedi. Bu, yüzyılın büyük kısmında ihracatı artıran ve endüstriyel makineler ve lüks otomobiller üzere mühendislik eserleri alanında dünya ticaretine hakim olan Avrupa’nın en büyük iktisadı için şaşırtan bir dönüşüm.
Pekala ne oldu?
Almanya’nın devam eden ekonomik sakinliğinin beş nedenler şöyle sıralanabilir;
Rusya’dan gelen güç şoku
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde Moskova’nın Almanya’ya doğal gaz tedarikini kesme kararı ağır bir darbe vurdu. Almanya’nın iş modeli yıllarca ihracat için endüstriyel malların üretimini destekleyen ucuz güce dayanıyordu.
2011’de devrin Şansölyesi Angela Merkel, ülke kömür üretiminden uzaklaşıp yenilenebilir güce yönelirken açığı kapatmak için Rusya’dan gelen gaza güvenerek Almanya’da nükleer güç kullanımının sonunu hızlandırmaya karar verdi. O vakitler Rusya sağlam bir güç ortağı olarak görülüyordu; Polonya ve Amerika Birleşik Devletleri’nden gelen aksi taraftaki ikazlar dikkate alınmadı.
Rusya akışı durdurduğunda, Almanya’da gaz ve gazdan üretilen elektrik fiyatları fırladı, her ikisi de çelik, gübre, kimyasallar ve cam üzere güç ağır sanayiler için kıymetli maliyetlerdi. Almanya, Katar ve ABD’den gemiyle ithal edilen ve çok soğutulmuş sıvılaştırılmış doğal gaza yahut LNG’ye yönelmek zorunda kaldı. LNG, boru sınırı gazından daha kıymetli.
Araştırma şirketi Prognos AG’nin Bavyera Sanayi Derneği için hazırladığı bir çalışmaya nazaran, elektrik artık Almanya’daki endüstriyel kullanıcılara kilovatsaat başına ortalama 20,3 avro sente mal oluyor. Alman şirketlerinin birçok rakibinin bulunduğu ABD ve Çin’de maliyet 8,4 avro sente muadil.
Yenilenebilir güç kaynakları açığı dolduracak kadar süratli ölçeklenmedi. Türbinlere karşı direnç rüzgar gücü büyümesini yavaşlattı. Çelik fırınları için yedek yakıt olarak hidrojeni taşımak için altyapı çoğunlukla hayata geçirilemeden çizim tahtasında kalıyor.
Çin: Müşteriden rakibe
Almanya, başka gelişmiş ülkeler işlerini Çin’e kaptırırken bile, Çin’in global iktisada girmesinden yıllarca faydalandı. Alman şirketleri, endüstriyel makineler, kimyasallar ve araçlar için devasa bir yeni pazar buldu. 2010’ların başında ve ortasında, Mercedes-Benz, Volkswagen ve BMW, dünyanın en büyük araba pazarı haline gelen pazara satış yaparak büyük karlar elde etti.
O vakitler, Çinli şirketler, Almanya’nın temel güçleriyle rekabet etmeyen mobilya ve tüketici elektroniği üzere eserler üretiyordu. Daha sonra, Çin’deki üreticiler Almanların yaptığı şeyleri yapmaya başladı.
Devlet dayanaklı Çin güneş panelleri, Almanya’nın üreticilerini yok etti. 2010’da, Çinli panel üreticileri ithal Alman ekipmanlarına bağımlıydı; bugün, global güneş paneli üretimi Çin’den gelen ekipmanlara bağımlı. Pekin’deki hükümet, ihracat için üretimi teşvik etme ve destekleme gayretlerini artırdı. Ortaya çıkan mallar -çelik, makine, güneş panelleri, elektrikli araçlar ve bunların pilleri- artık ihracat pazarlarında Alman mallarıyla rekabet ediyor.
Avrupa Birliği ekonomilerinin en araba merkezli olanı olan Almanya, Çin’in ihracat odaklı sanayi siyasetinden en çok kaybedecek ülkeydi. 2020’de Çin net bir araç ihracatçısı değildi; 2024’e gelindiğinde yılda 5 milyon araç ihraç ediyordu. Almanya’nın net ihracatı tıpkı devirde yarı yarıya düşerek 1,2 milyon otomobile geriledi. Çin fabrika kapasitesinin yılda 50 milyon araç olduğu kestirim ediliyor, bu da global talebin yaklaşık yarısı.
Yatırımda cimrilik
Almanya yeterli vakitlerde rehavete kapıldı ve demir yolu çizgileri ve yüksek süratli internet üzere uzun vadeli projelere yatırım yapmayı erteledi. Hükümet bütçesini dengeledi ve bazen patlayan bir iktisattan elde edilen vergi gelirlerinden fazlalıklar çıkardı.
Bu günlerde Alman banliyö yolcuları vaktinde çalışmayan trenlere ve yıpranmış raylar onarılırken daima hizmet kesintilerine başlarını sallıyorlar. Yüksek süratli internet şimdi birtakım kırsal bölgelere ulaşmadı. Almanya’nın rüzgarlı kuzeyinden güneydeki fabrikalara elektrik getirecek bir iletim çizgisi yıllar evvel bitti ve 2028’den evvel hazır olmayacak. Endüstriyel Ruhr bölgesini güney Almanya’ya bağlayan otoyoldaki kıymetli bir köprü, dayanıklılığı hakkında kuşkular ortaya çıktıktan 10 yıl sonra 2021’de kapatılmak zorunda kaldı. Yerine yapılacak bir köprü 2027’den evvel hazır olmayacak.
2009’daki anayasa değişikliği, açık harcamaları sınırlayarak hükümeti kelepçeledi. Kelamda borç freninin gevşetilip gevşetilmeyeceği, ülkenin 23 Şubat seçimlerinden sonra kurulan Alman hükümeti için şiddetli bir mevzu olacak.
Nitelikli emekçi eksikliği
Alman şirketleri, yüksek eğitimli BT çalışanlarından kreş sağlayıcılarına, yaşlı bakım çalışanlarına ve otel çalışanlarına kadar hakikat maharetlere sahip çalışanları bulmakta zorluk çekiyor. Alman Ticaret ve Sanayi Odası’nın 23.000 firmayı kapsayan anketinde, şirketlerin yüzde 43’ü açık konumları dolduramadıklarını söyledi. 1.000’den fazla çalışanı olan şirketlerde cevap yüzde 58’e yükseldi.
Daha az Alman öğrenci, bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik manasına gelen STEM alanlarıyla ilgileniyor. Yaşlanan bir nüfus
Sorunun tartısını, birçok bayanın yarı vakitli yahut hiç çalışmamasına neden olan uygun fiyatlı çocuk bakımı eksikliği oluşturuyor. Bürokratik maniler, yüksek marifetli göçmenleri işe almanın önünde bir pürüz teşkil ediyor, lakin 2020’de çıkarılan ve 2023’te güçlendirilen bir yasa süreci kolaylaştırmayı amaçlıyor.
Bürokrasi
Almanya şirketleri ve ekonomistlerine nazaran, uzun onay prosedürleri ve çok fazla evrak işi ekonomiyi etkiliyor. Bir rüzgar türbini için inşaat müsaadesi almak yıllar alabilir. Alman iş kümeleri tarafından ortaya atılan düzinelerce örnek ortasında birkaç örnek daha:
— Güneş panelleri kuran şirketlerin, kamu hizmetleri bilgileri hükümet seviyesine iletebilse bile, hem hükümet düzenleyicilerine hem de mahallî kamu hizmetlerine kayıt yaptırmaları gerekiyor.
— Restoranlar, bilgiler dijital olarak saklanmış olsa bile, buzdolabı sıcaklıklarını elle kaydetmek ve kayıtların basılı kopyalarını bir ay boyunca saklamak zorunda.
— Şirketlerin tedarikçilerinin etraf ve çalışma standartlarına uyduğunu onaylamasını gerektiren bir yasa, AB gerekliliklerinin ötesine geçerek Alman şirketlerine, Avrupa rakiplerinden daha ağır bir yük yükledi.
