Küresel gıda fiyatları yıla düşüşle başladı
İRFAN DONAT
Küresel besin fiyatları 2025’in birinci ayında düştü.
FAO Besin Fiyat Endeksi, Ocak’ta aylık bazda yüzde 1.6 gerilerken, yıllık bazda yüzde 6,2 yükseldi.
Şeker, bitkisel yağlar ve et fiyat endekslerindeki düşüşler, süt eserleri ve hububat fiyat endekslerindeki artışları ziyadesiyle dengeledi.
FAO Tahıl Fiyat Endeksi, Ocak’ta aylık bazda yüzde 0,3 üzere yataya yakın bir artış gösterirken, yıllık bazda yüzde 6,9 geriledi. Buğday ihracat fiyatları Ocak ayında çok hafif bir düşüş gösterirken genel itibariyle stabil bir seyir izledi. Zayıf ithalat talebi fiyatlar üzerinde baskı yaratırken, Rusya Federasyonu’ndaki arz sıkışıklığı ve Avrupa Birliği, Rusya Federasyonu ve ABD’nin kimi bölgelerindeki meçhul kış mahsulü şartları fiyatlarda belirleyici oldu. Dünya mısır fiyatları Ocak’ta artarak son iki yıldır birinci sefer bir yıl evvelki düzeylerini aştı. Üst istikametli fiyat baskısı, mevsimsel olarak arzın kısıtlı olması, Arjantin’de ekimin bitmesiyle oluşan olumsuz şartlar, Brezilya’nın ana mahsulündeki (safrinha) yavaş ilerleme ve ABD’de revize edilen düşük mısır üretimi ve stok kestirimlerinden kaynaklandı. Öteki iri taneli tahıllar ortasında sorgum ve arpanın dünya fiyatları artarken, arpadaki artış yalnızca marjinal seviyede kaldı. Bu ortada, FAO Tüm Pirinç Fiyat Endeksi, ihraç edilebilir arzın bol olması ve ihracatçılar ortasındaki rekabetin fiyatlar üzerinde aşağı taraflı baskı oluşturmaya devam etmesiyle Ocak ayında yüzde 4,7 geriledi.
FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, Ocak’ta aylık bazda yüzde 5,6 düşerken, yıllık bazda yüzde 24,9 arttı. Düşüş temel olarak dünya palm ve kolza yağı fiyatlarındaki gerilemeden kaynaklanırken, soya ve ayçiçek yağı kotasyonları sabit kaldı. Yedi ay üst üste yükseldikten sonra milletlerarası palm yağı fiyatları, büyük ölçüde talep kısıntısı nedeniyle son yılların en yüksek düzeylerinden gerilerken, kolza yağı fiyatları 2025’in başlarında ölçülü bir halde daraldı. Buna rağmen, soya ve ayçiçek yağı kotasyonları sabit kaldı. Güney Amerika’nın soya fasulyesi üreticisi ülkelerindeki olumsuz hava şartlarına ait kaygılar ve güçlü global ithalat talebi fiyatları kısmen destekledi.
FAO Et Fiyat Endeksi, Ocak’ta aylık bazda yüzde 1,4 azalırken, yıllık bazda yüzde 8,1 arttı. Düşüşte milletlerarası küçükbaş, domuz ve kanatlı eti fiyatlarındaki gerilemenin büyükbaş eti kotasyonlarındaki artıştan daha ağır basması tesirli oldu. Küçükbaş hayvan eti fiyatları, yıl sonu tatillerinin akabinde talebin azalmasıyla gevşedi. Misal halde, domuz eti fiyatları da Almanya’daki şap hastalığı salgınının birtakım kıymetli ithalatçı ülkelerin ithalat yasaklarını tetiklediği ve kış tatili sırasında mezbahaların kapanmasından kaynaklanan yığılmalarla daha da berbatlaşan bol ölçüde arz fazlası ile sonuçlanan Avrupa Birliği’ndeki düşük kotasyonlara bağlı olarak geriledi. Bu ortada, kanatlı eti fiyatları, bilhassa rekabetçi yem fiyatlarının üretimi desteklediği Brezilya’daki bol arzı yansıtarak gevşedi. Buna rağmen, dünya büyükbaş hayvan eti fiyatları, kıymetli pazarlardan gelen güçlü ithalat talebinin devam etmesiyle yükseldi.
FAO Süt Eserleri Fiyat Endeksi ise Ocak’ta aylık bazda yüzde 2,4 artarken, yıllık bazdaki yükseliş yüzde 20,4 düzeyinde gerçekleşti. Memleketler arası peynir kotasyonları, yavaş yavaş toparlanan üretim ve en önemli üretici ülkelerdeki güçlü yurtiçi perakende satışlar nedeniyle artan global ithalat talebini yansıtarak aylık yüzde 7,6’lık yükselişle en fazla artış gösteren eser oldu. Buna karşılık, milletlerarası tereyağı fiyatları, Avrupa ve Okyanusya’daki besin işleyicilerinin artan talebine karşın düşmeye devam etti. Hem yağsız hem de tam yağlı süt tozlarının memleketler arası fiyatları da, Avrupa’da üretimin toparlanması ve sakin iç ve ithalat talebinin bir sonucu olarak geriledi.
FAO Şeker Fiyat Endeksi de Ocak’ta aylık bazda yüzde 6,8 ve yıllık bazda yüzde 18,5 düşüşle Ekim 2022’den bu yana en düşük düzeyine ulaştı. Ocak ayındaki düşüşte, Brezilya’da son aylarda genel olarak olumlu seyreden hava şartlarının Nisan 2025’ten itibaren hasat edilecek şeker kamışı mahsulüne yarar sağlamasının akabinde, devam eden 2024/25 dönemi için global arz beklentilerinin güzelleşmesi tesirli oldu. Buna ek olarak, Hindistan Hükümeti’nin Ekim 2023’ten bu yana sonlandırdığı şeker ihracatını yine başlatma kararı, dünya şeker fiyatları üzerinde daha fazla aşağı taraflı baskı oluşturdu. Türkiye’de ise besin enflasyonu Ocak’ta aylık bazda yüzde 3,86 yükselirken, yıllık bazda yüzde 41,76 yükseldi.
