ABD, Dünya Sağlık Örgütü’nden çıkıyor
ABD Başkanı Donald Trump, küresel sıhhat kuruluşunun COVID-19 salgınını ve öbür memleketler arası sıhhat krizlerini makus yönettiğini söyleyerek ABD’nin Dünya Sıhhat Örgütü’nden çıkacağını söyledi.
Trump, DSÖ’nün “DSÖ üye ülkelerinin uygunsuz siyasi etkisinden” bağımsız hareket etmekte başarısız olduğunu ve ABD’den Çin üzere öbür büyük ülkelerin sağladığı meblağlarla orantısız olan “haksız yere ağır ödemeler” talep ettiğini söyledi.
Trump, ikinci devrine başlamasından kısa bir müddet sonra çekilmeyle ilgili bir yürütme buyruğu imzalarken “Dünya Sıhhat Örgütü bizi dolandırdı, herkes ABD’yi dolandırıyor. Bir daha bu türlü bir şey olmayacak” dedi.
Bu hareket, ABD’nin 12 ay içinde Birleşmiş Milletler sıhhat kuruluşundan ayrılacağı ve çalışmalarına yönelik tüm mali katkıları durduracağı manasına geliyor. ABD, DSÖ’nun en büyük finansal destekçisi olup, toplam finansmanının yaklaşık %18’ini sağlıyor. DSÖ’nun 2024-2025 için en son iki yıllık bütçesi 6,8 milyar dolardı.
DSÖ programları riske girebilir
ABD’nin ayrılması, hem DSÖ içindeki hem de dışındaki birçok uzmana nazaran, bilhassa dünyanın en büyük bulaşıcı hastalkları olan tüberküloz, HIV/AIDS ve öteki sıhhat acil durumlarıyla çaba edenler olmak üzere, kuruluş genelindeki programları riske atacak. Trump’ın buyruğu, idarenin çekilme devam ederken DSÖ pandemi mutabakatıyla ilgili müzakerelerinin durdurulmasını içeriyor. Emre nazaran, DSÖ ile çalışan ABD hükümet çalışanı geri çağrılacak ve tekrar görevlendirilecek ve hükümet gerekli DSÖ faaliyetlerini devralacak ortaklar arayacak.
Emre nazaran, hükümet 2024 ABD Global Sıhhat Güvenliği Stratejisini mümkün olan en kısa müddette gözden geçirecek, iptal edecek ve yenisiyle değiştirecek.
DSÖ’ya en büyük bağış yapanlar ortasında Bill & Melinda Gates Vakfı (bu fonların birden fazla çocuk felcinin ortadan kaldırılmasına gitse de) ve global aşı kümesi Gavi yer alıyor. Bunu Avrupa Komitesi ve Dünya Bankası izliyor. En büyük ikinci ulusal bağışçı ise DSÖ’nun fonlarının yaklaşık %3’ünü sağlayan Almanya.
Trump birinci periyodunda de DSÖ’ye tepkiliydi
Trump’ın DSÖ’dan çekilmesi beklenmedik bir durum değil. 2020’de, birinci başkanlık periyodunda DSÖ’yu Çin’in COVID’in kökenleri konusunda “dünyayı yanıltma” uğraşlarına yardım etmekle suçlayarak kurumdan ayrılma adımları attı. DSÖ iddiayı şiddetle reddediyor ve Pekin’e COVID’in enfekte hayvanlarla insan temasından mı yoksa lokal bir laboratuvarda benzeri virüsler üzerinde yapılan araştırmalardan mı kaynaklandığını belirlemek için data paylaşması konusunda baskı yapmaya devam ettiğini söylüyor.
Trump ayrıyeten ABD’nin kuruma yaptığı katkıları askıya aldı ve bir asırdır dünyanın en makûs sıhhat acil durumuyla uğraş ederken, 2020-2021’de evvelki iki yıllık bütçelere kıyasla yaklaşık 200 milyon dolara mal oldu. ABD maddelerine nazaran, DSÖ’den ayrılmak için bir yıllık bildirim müddeti ve ödenmemiş fiyatların ödenmesi gerekiyor. ABD’nin çekilmesi son defa tamamlanamadan evvel, Joe Biden ülkenin başkanlık seçimini kazandı ve vazifeye başladığı birinci gün olan 20 Ocak 2021’de buna son verdi.
