İRFAN DONAT

FAO Besin Fiyat Endeksi, Ekim’de aylık bazda yüzde 2 artışla ortalama 127,4 puana ulaşarak Nisan 2023’ten bu yana en yüksek düzeye çıktı. Endeks, yıllık bazda ise yüzde 5,5 yükselerek Mart 2022’de ulaştığı 160,2 puanlık doruğun yüzde 20,5 altında kaldı.

Endekste, et hariç tüm emtia kümelerinde fiyatlar yükselirken, en sert yükseliş yüzde 7,3 ile bitkisel yağlarda yaşandı.

FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ekim’de aylık bazda yüzde 0,8 artarken, yıllık bazda yüzde 8,3 geriledi.

Küresel buğday fiyatları, çoğunlukla Avrupa Birliği, Rusya Federasyonu ve ABD de dahil olmak üzere birtakım değerli kuzey yarımküre ihracatçılarında kış mahsulü ekimini etkileyen olumsuz hava şartlarına ait kaygıları yansıtarak arka arda ikinci ay artış gösterdi.

Buna ek olarak, Rusya Federasyonu’nda resmi olmayan bir fiyat tabanının yine uygulamaya konulması ve Karadeniz bölgesinde artan gerginlikler fiyatlar üzerinde üst istikametli baskı oluşturdu. Dünya mısır fiyatları, kısmen Brezilya’daki güçlü iç talep ve düşük ırmak düzeyleri nedeniyle ülkenin kimi bölgelerinde yaşanan nakliye zorluklarının tesiriyle Ekim ayında da artış eğilimini sürdürdü. Arjantin’de ekimi engelleyen kuru şartlar ve Ukrayna mısırına yönelik istikrarlı talep de fiyatlardaki artışa katkıda bulundu.

Öbür iri taneli tahıllar ortasında dünya arpa fiyatları yükselirken sorgum fiyatları geriledi. FAO Tüm Pirinç Fiyat Endeksi, Hindistan’ın kırılmamış pirinç üzerindeki ihracat kısıtlamalarını kaldırmasının akabinde ihracatçılar ortasındaki rekabetin artacağı beklentisiyle Indica pirincine verilen düşük teklifleri yansıtarak Ekim ayında yüzde 5,6 geriledi.

FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi Ekim’de yüzde 7,3 artarak son iki yılın en yüksek düzeyine çıktı. Söz konusu artış palm, soya, ayçiçeği ve kolza yağlarındaki fiyat artışlarından kaynaklandı. Milletlerarası palm yağı fiyatları, büyük ölçüde Güneydoğu Asya’daki esas üretici ülkelerde beklenen mevsimsel üretim düşüşlerine denk gelen beklenenden düşük üretimlere ait telaşlarla Ekim’de arka arda beşinci ay artış gösterdi. Emsal halde, global ayçiçeği ve kolza yağı fiyatları, 2024/25 yıllarında beklenen düşük üretim nedeniyle arzın azalacağı beklentileriyle yükselmeye devam etti. Dünya soya yağı fiyatları, alternatif bitkisel yağ arzının hudutlu olması nedeniyle güçlü global talebe bağlı olarak yükseldi.

FAO Süt Eserleri Fiyat Endeksi Ekim’de yüzde 1,9 artarken, yıllık bazda yüzde yüzde 21,4 yükseldi. Uluslararası peynir fiyatları, bilhassa süt üretiminin mevsimsel olarak düştüğü Avrupa Birliği’nde güçlü iç satışlar nedeniyle spot arz için ithalat talebini karşılayacak arzın hudutlu olmasını yansıtarak en büyük artışı kaydetti. Dünya tereyağı fiyatları da yüksek iç talep, sonlu stoklar ve Batı Avrupa’da mevsimsel olarak düşük süt üretiminin tesiriyle Ekim’de arka arda on üçüncü ay yükseldi. Buna rağmen, süt tozu, bilhassa de yağsız süt tozu fiyatları, Okyanusya’da mevsimsel süt üretimindeki artış ve zayıf global ithalat talebi nedeniyle geriledi.

FAO Et Fiyat Endeksi, Ekim’de revize edilen Eylül pahasına nazaran aylık bazda yüzde 0,3 üzere yataya yakın bir düşüş sergilerken yılıık bazda yüzde 7.5 arttı. Uluslararası domuz eti fiyatları, zayıf iç ve dış talep nedeniyle Batı Avrupa’da artan kısımları yansıtarak en fazla düşüş gösteren eser oldu. Dünya kanatlı eti fiyatları, önde gelen global üreticilerin artan ihracat arzının baskısıyla ölçülü düştü. Dünya küçükbaş hayvan eti fiyatları, artan global talebin Okyanusya’dan gelen yeni dönem arzındaki artışı dengelemesiyle büyük ölçüde sabit kaldı. Buna rağmen, büyükbaş hayvan eti için memleketler arası fiyat teklifleri, güçlü milletlerarası alımlarla desteklenerek ölçülü bir artış gösterdi.

FAO Şeker Fiyat Endeksi Ekim’de aylık bazda yüzde 2,6 artışla üst üste ikinci aylık yükselişini sürdürdü. Endeks, yıllık bazda ise yüzde 18,6 düştü. Uzun süren kuru hava şartlarının akabinde Brezilya’da 2024/25 üretim görünümüne ait devam eden tasalar Ekim ayında şeker fiyatlarını üst çekti. Ayrıyeten, Brezilya’da etanol üretimi için şeker kamışının daha fazla kullanılmasını teşvik eden yüksek memleketler arası ham petrol fiyatları da fiyatlardaki artışa katkıda bulundu. Lakin Brezilya realinin ABD doları karşısında zayıflaması ve Ekim ayı sonlarında Brezilya’nın güneyindeki kıymetli ekim alanlarında yağışların artması dünya şeker fiyatlarındaki genel artışı sınırladı.